In gesprek met Jan en Yentl
De onzichtbare vrijwilligers; mensen die vrijwilligerswerk doen waar je niet altijd even gemakkelijk een gezellig gesprek over voert. Waar je eigenlijk weinig over hoort. Deze vrijwilligers zijn er ook. Mensen die vrijwillig hun tijd investeren in het helpen van veroordeelde zedendelinquenten bijvoorbeeld.
Vanuit COSA schuiven Jan en Yentl aan tafel.
Dat we vandaag zo open met elkaar kunnen praten is niet voor alle vrijwilligers van COSA mogelijk, er wordt vaak vrij stigmatiserend naar dit werk gekeken. Maar Jan en Yentl zien geen reden om niet een open gesprek te kunnen hebben. En dat is fijn. Want een kijkje in hun fascinerende vrijwilligersfunctie geeft weer eens een hele andere blik op vrijwilligerswerk.
COSA is een afkorting van ‘Cirkels voor Ondersteuning, Samenwerking en Aanspreekbaarheid’.
Deze specialisatie van Reclassering Nederland zorgt er voor dat vrijwilligers en professionals samen een ‘cirkel’ vormen om een zedendader die na zijn veroordeling moet terugkeren in de maatschappij. Ze ondersteunen hem in het dagelijks leven, voorkomen eenzaamheid en werken samen om er voor te zorgen dat er geen herhaling komt van het strafbare gedrag. De zedendelinquenten worden ‘kernlid’ genoemd. Omdat zij in de kern van de cirkel staan. Zij kunnen zich vrijwillig aanmelden voor dit traject, als zij weer terugkeren naar de maatschappij, in de laatste fase van hun straf.
We beginnen dit interview natuurlijk weer met onze vertrouwde vraag:
100 dagen zonder vrijwilligers. Wat gebeurt er dan volgens jou?
Of alles ligt dan stil, of alles wordt dan heel erg duur. Een dagje weg wordt onbetaalbaar bijvoorbeeld. Het zal mensen verrassen hoeveel er stil komt te liggen. Voor onze doelgroep, en dan dus ook de maatschappij, zou het vreselijk zijn. Zonder vrijwilligers neemt de eenzaamheid toe. Daardoor neemt de kans op risicovol gedrag en eventueel herhaling van delict gedrag toe.’
Jullie zorgen dus eigenlijk vrijwillig voor een veiligere maatschappij begrijp ik?
‘Ja, als ik uitleg wat voor vrijwilligerswerk ik doe dan vertel ik vooral over het voorkomen van nieuwe slachtoffers. Dat is mijn intentie en beloning in dit werk. Want iedereen wil toch dat dit voorkomen wordt, inclusief het kernlid. We hebben allemaal hetzelfde doel wat dat betreft.’
Mensen die vrijwilliger zijn bij COSA zijn niet per se werkzaam met de doelgroep. Juist niet. Het is dan ook de bedoeling dat je niet een hulpverlener bent voor het kernlid. Je neemt juist jouw eigen kaders mee. Je staat naast iemand die anders heel eenzaam zou zijn. Zo kun je menselijkheid terug brengen en dingen normaliseren. Je moet je voorstellen dat, als iemand uit de gevangenis of TBS komt en hij een zedendelict gepleegd heeft, er heel veel angst en schaamte is. Soms willen vrienden en familie niets meer met een kernlid te maken hebben en zijn ze heel eenzaam. Zelf gaan ze ook niet meer de deur uit, uit angst voor herhaling of schaamte voor wat ze hebben gedaan. Maar deze mensen zijn veroordeeld en hebben het grootste deel van hun straf ondergaan voordat ze bij ons komen. En ze willen zelf ook anders. Als iemand zich aanmeldt bij COSA is dat vrijwillig. Ze worden goed gescreend op motivatie, eventuele stoornissen en krijgen bijvoorbeeld geen strafvermindering voor het meedoen. Ze doen dit écht uit eigen vrije wil. Ze leggen zich voor een langere tijd vast aan een cirkel, tussen de anderhalf en drie jaar. Hoe mooi is het dan dat er geen eenzaamheid is maar een cirkel van mensen, hulpverleners en vrijwilligers, die je bijstaan.
Wat wij vaak bieden is een luisterend oor. Vooral in de eerste fase heb je wekelijks contact. Het is de bedoeling dat zowel het kernlid als de vrijwilliger het leuk heeft en een klik heeft. Zo werkt het systeem het beste. ‘Wij zijn geen hulpverleners, wij zijn een maatje of een kennis. Wij zijn er gewoon’. In die veiligheid willen we de deelnemers ook weer uitnodigen het leven in te gaan; zo gaan we met een kernlid juist naar buiten en ‘normale’ dingen doen. Zoals een terrasje pakken of naar een festival. Dat moet je niet zien als een beloning of een leuk uitje, het is vaak heel doelmatig: oefenen in de praktijk op prikkels met de ondersteuning van iemand erbij. Als het niet goed gaat met een kernlid kan hij ons telefonisch bereiken zodat we hem kunnen helpen. Eigenlijk ben je altijd op de achtergrond aanwezig.
Er zijn nu zo’n 50 vrijwilligers werkzaam in regio noord (Friesland, Groningen en Drenthe).
Sommige vrijwilligers werken al 10 jaar bij COSA. Ieder heeft een andere achtergrond. Jan is met pensioen en zat eerder in de evenementenbranche, Yentl werkt in het gevangeniswezen. De jonge vrouw was al tijdens haar opleiding in aanraking gekomen met COSA. Toentertijd vond ze zichzelf nog wat jong, maar nu ondersteunt ze al een tijd een kernlid. Jan loopt alweer een tijdje mee en heeft al diverse mensen ondersteund. De veiligheid van de vrijwilligers wordt altijd gewaarborgd door een cirkelcoördinator. Daarnaast is er een uitgebreide screening van de kandidaten plus worden de vrijwilligers goed opgeleid en ondersteund.
Ik vraag Jan en Yentl natuurlijk: Als iedereen de komende 100 dagen vier uur per week vrijwilligerswerk gaat doen dan:
Ze lachen beiden; ‘Nou, als we het hebben over COSA, heb je in 100 dagen net de eerste stappen gezet om ingezet te kunnen worden. Dit in verband met de training die je eerst moet volgen. Het zou dus fijn zijn als mensen iets langer zouden blijven. Dan hebben we er écht wat aan. Maar het zou voor iedereen wat meer begrip op gaan leveren en zicht op met wie we allemaal deze aardbol delen. Dat bewustzijn is nodig zodat we bruggen naar elkaar kunnen slaan’.
Ben je nieuwsgierig geworden en wil je meer weten over deze uitdagende vrijwilligersfunctie?
Hier vind je de uitleg over COSA: https://www.reclassering.nl/over-de-reclassering/hoe-wij-werken/aanpak-zedendaders/cosa/
En hier de uitleg over het vrijwilligerswerk: https://www.reclassering.nl/over-de-reclassering/hoe-wij-werken/aanpak-zedendaders/cosa-vrijwilligers/
Aanmelden kan via de website: www.reclassering.nl/cosa